وجود بقعه امامزاده ابوالفتوح سلیمان بن موسی بن جعفر، در روستای وانشان که بنای آن با توجه به کتیبه داخل حَرم، به قرن دهم هجری مربوط می‌شود. وجود درخت عظیم و فوق العاده قدیمی کنار دیوار امامزاده که نزدیک به هزار سال عمر دارد.

در آبان ماه سال 91 غاری قدیمی با بقایای استخوان چندین انسان و ظروف سفال شکسته درکوه تیر روستای وانشان کشف شد که پس از انجام بررسی ها توسط میراث فرهنگی استان اصفهان، مشخص شد که قدمت آن ها به بیش از 3000 سال میرسد که حاکی از قدمت و وجود زندگی در زمان‌های قدیم در این روستا است.

گویش مردم وانِشان که وانشانی، ونیشونی و مردم این روستا اونشونی می‌نامند – جزئی از گویش‌های ایران مرکزی و شمال غربی است و شباهت‌هایی به گویش خوانساری دارد. در زبان وانشونی که یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های ایرانی است کلماتی که حروف (گ)، (ژ)، (پ)، (چ) را دارند، کم نیست.

ضمناً در تمام فعل‌های وانشانی در سوم شخص مفرد و جمع، حرف (ژ) استفاده می‌شود که این خود باعث می‌شود این حرف در بسیاری از جملات زبان وانشانی تکرار شود. در زبان وانشانی وقتی فعل صرف می‌شود از حرف (ژ) در شناسه سوم شخص مفرد و جمع استفاده می‌شود.

اول شخص مفرد: اِمِگُ (می‌خواهم)، اول شخص جمع: اِمونِگُ (می‌خواهیم)

دوم شخص مفرد: اِدِگُ (می‌خواهی)، دوم شخص جمع: اِدونِگُ (می‌خواهید)

سوم شخص مفرد: اژِگُ (می‌خواهد)، سوم شخص جمع: اِژونگُ (می‌خواهند)

توجه داشته باشیم که حرف ژ، همانند حروف پ، چ، و گاف مخصوص زبان فارسی است.

از میان دیدنی‌های وانشان می توان به: باغ های سبز و زیبا ، کوه بابادودورشاه ، چشمه ی لمبی ، مورا، دزی ، کوه دیگا ، کوه محد حیدر ، قلعه جمال ، حسن آباد ، سدکرا (مقبره سید کرار) ، مقبره بهلون ، برج حاج فرج الله ، مزرعه امیریه ، قلعه ی وانشان و … اشاره کرد که البته امامزاداه ابوالفتوح جایگاه ویژه‌ای دارد.

بقعه امامزاده ابوالفتوح سلیمان بن موسی بن جعفر، در روستای وانشان (وانشون) که جاذبه‌هایش کمتر از روستای معروف ابیانه نیست، در 12 کیلومتری گلپایگان واقع و بنای آن با توجه به کتیبه داخل حَرم، به قرن دهم هجری مربوط می‌شود. بنا بر کتیبه، امامزاده از نوادگان موسی پسر جعفر است برفراز بقعه چهارگوش آجری گنبدی هرمی و دوازده ترکی کشیده شده‌است. روی صندوق آیاتی از

قرآن مجید نوشته شده و کلمه «صندوق شاه حسین فرید ونشکوه» دیده می‌شود. کهنسالان وانشان گفته‌اند امامزاده ابوالفتوح بسیار قدیمی است و یک دلیلش، وجود درخت عظیم و فوق العاده قدیمی کنار دیوار آن است. نوع سازه و مصالح و همچنین نوع بنای امامزاده ابوالفتح وانشان، می‌تواند بعنوان یک پروژه برای اهل هنر و دانشجویان معماری مورد استفاده قرار گیرد.

بنای امامزاده از نوع گنبد دوازده ترک از نوع رگ بوده و از دو بخش اصلی و الحاقی تشکیل شده‌است. بخش اصلی بنا فضای زیر گنبد است که به دوره صفویه مربوط می‌شود و بخش الحاقی مربوط به دوره قاجاریه و سال ۱۳۳۸ قمری (حدود ۱۰۰ سال پیش) است. البته در دوره معاصر نیز به آن پرداخته شده و امامزاده اکنون ضریح تازه‌ای دارد. فضای داخلی گنبد دارای یک صندوق چوبی منبت کاری شده بسیار نفیس است که در حال حاضر ضریح روی آن قرار گرفته‌است. چون صندوق چوبی زیر ضریح است نمی‌توان تاریخ ساخت آنرا بررسی نمود.

در فضای داخلی گنبدخانه، فضایی مستطیل شکل یا آسمانه با سقفی تیرپوش و مسطح قرار دارد. زیر سقف چوبی نقاشی و خوشنویسی با خط نستعلیق دیده می‌شود. که کار استاد محمود نجار و استاد یوسف خوانساری است. درب قدیمی امامزاده ابوالفتوح که یکبار در سال ۱۳۰۹ زراندوزان یهودی به آن طمع کردند، شاهکار منبت کاری در زمان شاه تهماسب صفوی است.

گفته می‌شود کتیبه روی در، کار استاد قاسم حسین خوانساری است. تاریخ اتمام کار این در، سال ۹۹۰ هجری قمری است. یعنی بیش از سه قرن قدمت دارد.

بر روی در انبوهی از منبت کاری‌های نه چندان گود با نقوش اسلیمی و خطایی (با نسبتی برابر)، دیده می‌شود. در متن عربی زیارتنامه این امامزاده (در سطر پنجم زیارتنامه که در حرم است)، کلمه فارسی شاهزاده به چشم می‌خورد. این زیارتنامه قدیمی، در سال ۱۳۵۱ با خط محمد صانعی خوانساری مجدداً خوشنویسی شده‌است.

۱. آیة الله شیخ صادق علامه فرزند حاج حسین، درسال 1259 هجری شمسی در روستای وانشان دیده به جهان گشود. ایشان پس از طی کردن دروس سطح در حوزه علمیه اصفهان،جهت تکمیل تحصیلات علوم دینی، عازم حوزه علمیه نجف اشرف گردید . و ازمحضز آیات عظام : آخوند خراسانی، آیة الله نائینی ، آیة الله آقا ضیاءالدین عراقی، آیة الله سید محم کاظم یزدی و آیة الله حاج آقا رضا همدانی شرکت نموده بهره بهرمند گردید .وسرانجام به مدت هفت سال در سامراء در مجلس درس آیة الله میرزا تقی شیرازی بزرگ (صاحب فتوای تحریم تنباکو ) شرکت نموده و در سن 35سالگی به مقام شامخ فقاهت و اجتهاد نایل گردید.مرحوم علامه پس از حدود نیم قرن تلاش و کوشش جهت هدایت وارشاد مردم شریف وانشان در سال۱۳۳۲هجری شمسی به رحمت حق پیوست ودر جوار بارگاه شاهزاده ابوالفتوح قریه وانشان به خاک سپرده شد.

۲. مرحوم حجه الاسلام و المسلمين جناب آقاي حاج شيخ كاظم مشايخي فرزند مرحوم حجه الاسلام آشيخ عباسعلي مشايخي در سال1278 هجري شمسي درروستاي وانشان از توابع شهرستان گلپايگان درخانواده اي روحاني چشم به جهان گشود.جهت ادامه تحصيلات وگذرانيدن دروس خارج فقه به حوزه علميه قم مشرف شده وازمحضر بزرگاني چون آيات عظام حائري يزدي-بروجردي-امام خميني- خوانساري-گلپايگاني-اراكي وساير علماء بزرگ (رضوان الله عليهم) كسب فيض نموده اند.ايشان درمدرسه فيضيه قم افتخار همسايگي باحجره امام خميني (ره) را داشتند و ازجلسات درس اخلاق امام راحل استفاده می‌نمودند. ايشان با كسب مدارج علمي ازسوي متجاوز از ده نفرمراجع عظام تقليد نجف وقم نظير آيات عظام سيد ابوالحسن اصفهاني- حائري يزدي- صدرالدين صدر- گلپايگاني- مرعشي نجفي- خوانساري- اراكي- صافي وتعداد ديگري ازمراجع به عنوان نماينده آنان اجازه تصرف در امور حسبيه و شرعيه را دارا بودند. متعاقبا با اصرار و پافشاري پدربزرگوارش آشيخ عباسعلي مشايخي جهت ترويج احكام وهدايت مردم برحسب تكليف شرعي به زادگاه خود روستاي وانشان مراجعت نمودايشان در12مهر ماه سال1379 هجري شمسي درسن 101سالگي وپس از تحمل بيش از 3 سال دوران بيماري دارفاني راوداع نمودند.

آرامگاه ايشان درمحل امامزاده شاهزاده ابوالفتوح وانشان درجوار آرامگاه پدرش حاج شيخ عباسعلي و پدربزرگ خود حاج شيخ حسينعلي قراردارد.

۳. حاج شیخ قدرت الله مشایخی در سال 1342 بعد از تحصیلات ابتدایی وارد مدرسه علمیه خوانسار شدند و کتاب جامع المقدمات را نزد مرحوم آیت الله حاج آقا حسن علوی فرا گرفتند و در سال 1344 وارد حوزه علمیه اراک و سیوطی و حاشیه را نزد آقای رفیعی در مدرسه آقا ضیاء الدین گذرانده و در سال 1345 وارد حوزه علمیه قم و کتاب مغنی را نزد حاج سید حسن درچه ای و آقای فشارکی و معالم الاصول را نزد آقای اشکوری و مطول را نزد آقای دوزدوزانی و شرح لمعه را نزد آقای ستوده و سید ابوالفضل موسوی و قوانین را نزد آقای اعتمادی مکاسب را نزد آیت الله سلطانی و آیت الله فاضل لنکرانی و رسائل را نزد آیت الله سبحانی گذرانده و کفایه را نیز نزد آیت الله سلطانی و آیت الله مشکینی . سپس درس خارج حوزه را مدتی در خدمت مرحوم آیت الله داماد و آیت الله حاج آقا مرتضی حائری گذرانده و مدتی نیز درس اصول آیت الله حاج شیخ هاشم آملی و آیت الله حاج میرزا جواد تبریزی و خارج فقه را سال های متمادی نزد حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی فرا گرفتند . در درس فلسفه مدت 8 سال خدمت آقای حسن زاده آملی اسفار شرکت نموده‌اند.

۴. مسعود اطیابی (زاده اول مهر ۱۳۴۳ – گلپایگان- روستای وانشان) تهیه‌کننده، کارگردان و مدیر تولید ایرانی است. وی فعالیت فیلم‌سازی را از سال ۱۳۶۴ با فیلمبرداری از جبهه‌های جنگ آغاز کرد.

۵. دکترسید حسین اطیابی عضو رسمی کمیته اصلی برنامه ریزی تربیت معلم کشور در سازمان پژوهش وبرنامه ریزی وزارت آموزش وپرورش که از فرهنگ ورزان شریف وپر تلاش می باشد دراین روستا متولد شده ومدتی را درکسوت مقدس معلمی در این محل خدمت کرده است.ایشان اکنون مشاور خانواده ودارای مجوز رسمی از سازمان نظام روان شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران است.

۶. محسن افشانی (متولد ۱۳۶۸ گلپایگان – روستای وانشان) بازیگر و مجری تلویزیون جوان ترین تهیه کننده و کارگردان ایرانی است.

۷. آقای امیرهوشنگ زهدی کارشناس فقه و اصول از حوزه علمیه قم و کارشناس حقوق قضایی از وانشانی های مقیم تهران کاندیدای چهارمین دوره انتخاباتی شورای شهرتهران بوده است.

در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی شخصی به نام شمعون کلیمی برای خرید درب عتیقه شاهزاده ابوالفتوح روستای وانشان به خادم آن مراجعه می‌کند و ایشان هم حکم شرعی فروش درب‌ها را از روحانی محل (شیخ محمد صادق علامه) می‌پرسد، کهنسالان نقل کرده‌اند که ایشان پاسخ می‌دهد:اگر این درب قابل استفاده نیست، فروش آن مانعی ندارد و باید پول آن را خرج تعمیر و مرمت زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح کنید. پس از این فتوا، درب امامزاده به فروش می‌رسد. اما بعد از مدتی شمعون هنگام خروج از مرز ایران، گیر می‌افتد و در بازجویی می‌گوید که این در را از خادم زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح خریده‌است.

ماموران حکومتی به خادم شاهزاده ابوالفتوح مراجعه می‌کنند او هم می‌گوید: من به حکم مجتهد محل‌مان این درب را فروخته‌ام و سرانجام شیخ محمدصادق علامه را برای محاکمه به اراک احضار می‌کنند. این محاکمه سالها طول می‌کشد و در نهایت در تاریخ ۵ فروردین ۱۳۱۹ دادگاه استان تهران به این دلیل که معامله درب امامزاده سال ۱۳۰۹ صورت گرفته و درب امامزاده دراول آذر سال ۱۳۱۰ درفهرست آثار ملی ثبت شده، روحانی مزبور را تبرئه می‌کنند.

هیئت دادرسان شمس الدین امین علائی و محمدحسن خاتون آبادی بوده و پرونده مزبور در وزارت دادگستری شماره ۵۸۱۰/۱۸ دارد.