آشنایی با شهر گلپایگان

شهرستان گلپایگان از جمله شهرهای غربی استان اصفهان است و در فاصله 186 کیلومتری مرکز استان قرار دارد. این شهرستان با پهنه­‌ای حدود 2٫421 کیلومتر مربع و ارتفاع 1٫924 متر از سطح دریا، دارای آب و هوایی نسبتا معتدل است. از شمال با خمین و محلات در استان مرکزی، از غرب با الیگودرز در استان لرستان، از شرق با میمه و از جنوب با نجف آباد و خوانسار هم مرز است.

بر اساس آنچه از متون تاریخی همچون نزهت القلوب (خلاصه کتاب) نوشته حمدالله مستوفی بر می‌­آید، گلپایگان 5٫225 سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهره آزاد، دختر بهمن کیانی (بهمن دراز دست) پور اسفندیار رویین تن، که به تخت پادشاهی جلوس کرده بود ساخته شد و از ابتدا این شهر را به نام خود چهره آزادگان و یا گلبادگان نامید (نزهت القلوب،1366، ص 75). در زمان هخامنشیان کاربرد تین شهر به عنوان یک پادگان بزرگ تغییر یافت و حتی گروهی را اعتقاد بر این است این شهر گرپادگان بوده است (برهان قاطع، 1361، ذیل گلپایگان) گروهی دیگر نام این شهر را گرپادگان به معنای کوهپایه می­‌دانند. عده‌ای نیز معتقداند نام اولیه این کهن شهر وردپاتکان به معنای سرزمین گل سرخ بوده است. برخی گفته‌اند در اصل «ورتپاتکان» به معنی شهر یا سرزمین ورتپات بوده که یکی از نام‌های ایران نیز می‌باشد. سپس با گذشت زمان وردپاتکان، «وردپاذکان»، «گردپاذکان»، «گلپادگان» و سرانجام «گلپایگان» شده‌است. ورد، به معنی گل سرخ است و در نتیجه تغییراتی که از روی قواعد زبان شناختی در آن روی داده، واژه ورد تبدیل به « گل » شده‌است. پات از مصدر پاییدن، به معنی نگاهبانی کردن است و «وردپات» گل نگاهدار معنی می‌دهد. پات پس از مدتی «پاذ» و سرانجام دگرگون به «پای» شده‌است. واژه «کان» که سپس «گان» گردیده در آخر نام شهرها و آبادی‌های بسیاری چون اردکان، زنگان، ارزنگان و ارزنکان… آمده‌است.

در زمان حمله اعراب به ایران نام آنرا معرب گردانیده و جرفادقان نامیدند، به هر حال این نام در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است و اکنون نام گلپایگان برازنده این شهر زیبا شده است.